Հրաբուխների առաջացման պատճառները, վերջին հինգ տարվա ընթացքում ժայթքած հրաբուխները

1.Հրաբուխը, երկրաբանական կառուցվածքների երկրակեղևի ճեղքերի կամ խողովականման մղանցքների վրա, որոնցով երկրի խորքի մագմայական օջախներից պարբերաբար կամ անընդհատ մակերևույթի ժայթքումն է լավաի, մոխրի, խարամի, այլ ապարների բեկորների, շիկացած գազերի ու գոլորշիների տեսքով։
Ըստ արտավիժած նյութերի կուտակումների առանձնանում են կենտրոնական և ճեղքային  հրաբուխներ։ Ըստ կառուցվածքի բնույթի գործունեության հարաբերականության, հաճախականության, տևողության, արտավիժված նյութերի կուտակումների, կազմի, ժայթքման առանձնահատկությունների դասակարգվում են`

• գործող հրաբուխ,
• հանգած հրաբուխ, 
• հնահրաբուխներ,
• բազմածին հրաբուխ,
• միածին հրաբուխ,
• բարդ հրաբուխ,
• մակաբույծ հրաբուխ։

2.Հրաբուխների ժայթքումը բնության ահեղ երևույթներից է: Հրաբուխները ժայթքում են Երկրի ընդերքից, երբ ապարներն այնտեղ խիստ տաքանում են և փոխակերպվում գազերով հագեցած մեծ ճնշման հրահեղուկ զանգվածի՝ մագմայի: Մագման Երկրի խորքից մեծ ուժով ճնշում է գործադրում երկրակեղևի վրա և, համեմատաբար անկայուն տեղամասերում ճեղքելով այն, արտահոսում է մակերևույթ: Դուրս ժայթքած մագման սառչում է, գազազրկվում և վերածվում լավայի: Այն ուղին, որով բարձրանում է մագման, կոչվում է հրաբխի մղանցք, որն ավարտվում է ձագարաձև տեղամասով՝ խառնարանով: Հրաբխի խառնարանից դուրս են մղվում նաև հրաբխային փոշի, մողիր, քարեր, գազեր, որոնց կուտակումից էլ ձևավորվում է հրաբխային լեռը: Մշտական կամ պարբերական ակտիվության հրաբուխները կոչվում են գործող հրաբուխներ: Այժմ Երկրի վրա կա ավելի քան 1300 գործող հրաբուխ: 

3. Հրաբուխների ժայթքումը մեծ արհավիրքներ է առաջ բերում. հրաբոսոր գետն ամեն ինչ այրում է իր ճանապարհին: Ժայթքման վայրից հարյուրավոր կիլոմետրեր հեռու էլ դեռ օրեր շարունակ գետին է թափվում քամուց քշված մոխիրը: 79 թվականին Վեզուվ հրաբխի ժայթքման հետևանքով կործանվել են հին հռոմեական երեք քաղաքներ՝ Պոմպեյը, Հերկուլանումը, Ստաբիանը, և բազմաթիվ գյուղեր: 1883 թվականին Ինդոնեզիայում Կրակատաու հրաբխի ժայթքման հետևանքով կղզին հանկարծ պայթել է, նրա մեծ մասը վերածվել է քարաբեկորների ու փոշու: Գազափոշու ամպերը հասել են 80 մ բարձրության: Հրաբխի հետևանքով զոհվել է 36 հզ. մարդ: Եթե հրաբխալեռը նախքան ժայթքելը պատված է լինում ձյունով ու սառույցով, ապա շիկացած լավան հալեցնում է դրանք և, ջուրը, խառնվելով մոխրին, առաջացնում է հզոր ցեխահոսքեր, որոնք մեծ արագությամբ տարածվում են լանջն ի վար: Կոլումբիայում 1985 թվականի հրաբխի հետևանքով ցեխահոսքը հաշված րոպեներում ոչնչացրել է մի քանի բնակավայրեր, զոհվել է ավելի քան 25 հզ. մարդ:

վերջին հինգ տարվա ընթացքում ժայթքած հրաբուխները`

1. Նիրագոնգո, Կոնգոի Դեմոկրատական Հանրապետությու 2010թ-ի օգոստոսի 30:









2. Էթնա, Իտալիա, 2013թ-ի նոյոմբերի 17:

3. Թունգուրաուա, Էկվադոր, 2010թ-ի նոյեմբերի 29:

4. Էյաֆյադլայոկուդալ, Իսլանդիա, 2010թ-ի ապրիլի 22:








5. Գրիմսվոտն, Իսլանդիա, 2011թ-ի մայիսի 22:

6. Պույէուէ, Չիլի, 2011թ-ի հունիսի 5:












7. Ռոկատենդա, Ինդոնեզիա, 2013թ-ի օգոստոսի 13:











8. Օնթակե, Ճապոնիա, 2014թ-ի սեպտեմբերի 27: